In de vele Tantra retraites waar ik aan deelnam of die ik begeleidde, heb ik heel wat miraculeuze dingen zien gebeuren met deelnemers. Soms lijkt het net alsof er een heel nieuw iemand in die zaal zit aan het einde van zo'n week: onherkenbaar stralend, gevoelig, aanwezig en vol zin in het leven.

Zo kwam ik op een festival een deelneemster tegen die een paar maanden geleden een retraite bij ons had gedaan. Ze stormde op me af en vertelde met tranen in haar ogen dat ze spontaan twintig kilo was afgevallen sindsdien. Geen dieet, niks. Gewoon gelukkig met het leven.

En zo zijn er honderden, duizenden voorbeelden van Tantra studenten die zomaar een enorme ballast lijken los te laten die ze daarvoor alsmaar met zich meesleepten. Voor wie allerlei blokkades 'vanzelf' zijn gesmolten.

Inclusief ikzelf trouwens. Misschien was het bij mij aan de buitenkant niet zo zichtbaar als bij de dame op het festival, maar intern lijkt mijn wereld wel 180 graden gedraaid. Voor ik aan Tantra begon, ervoer ik het leven als grauw, saai, alsmaar hetzelfde. En dat terwijl ik officieel leuk werk had in de flitsende kunstscene! Toch voelde het leven voor me alsof ik naar een film keek die aan me voorbij trok. Alsof ik niet echt mee deed.

Al na mijn eerste Tantra week had ik een helder beeld over hoe ik meer ín het leven kon stappen. Gaandeweg gaf ik steeds meer zelf richting aan mijn leven. Niet door hard te werken, trouwens, maar door steeds meer los te laten en heen te stromen waar ik als vanzelf heen bleek te willen stromen.

'Dit scheelt tien jaar therapie', heb ik wel eens deelnemers horen zeggen. En zo ervoer ik dat ook.

Is Tantra hetzelfde als therapie?

De effecten van Tantra en therapie zijn soms inderdaad behoorlijk vergelijkbaar. Althans; als we spreken over lichaamsgerichte therapie - wat de laatste twintig, dertig jaar steeds meer aan terrein wint ten opzichte van de meer klassieke cognitieve therapie. Door cliënten te helpen om te leren luisteren naar de signalen van hun lichaam, boeken lichaamsgerichte therapeuten fantastische resultaten. Zelfs bij zeer ernstig trauma.

Ik denk persoonlijk dat therapie de laatste jaren steeds meer op Tantra is gaan lijken. Er is een grote wederzijdse interesse: veel therapeuten belanden vroeg of laat eens in een Tantra retraite. Mijn collega's zijn vaak ofwel zelf therapeut ofwel zeer geïnteresseerd in lichaamsgerichte therapeutische werkvormen. Wat er werkt, integreren we met veel plezier in onze programma's.

Ik zie het therapeutische proces - waarin je meer gaat begrijpen over je wonden, je eigen specifieke ego structuur en je psychologie - als belangrijk voor je spirituele groei. Je wil namelijk je spirituele ervaringen kunnen integreren in je leven. Want wat heb je aan die extatische spirituele ervaringen, waarin je ziet dat alles één is en verbonden... als je het thuis niet voor elkaar krijgt om iets van die verbinding te ervaren?

Het overgrote deel van je leven besteed je niet in een retraite, maar ben je aan het werk, aan het zorgen voor je kinderen of in contact met je geliefde(n). Dáár is waar je wilt voelen dat je bent gegroeid.

Even terug, want laten we beginnen bij het begin met de vraag:

Wat is spirituele groei?

Ok. Daar is een korte inleiding voor nodig en die begint bij je kindertijd.

Een baby ervaart geen enkel verschil tussen dat wat in hem gebeurt en wat buiten hem is. Dat noemen we non-differentiatie. Er is geen verschil tussen zijn eigen sensaties en emoties en die van zijn moeder. Kleine kinderen (tot ze ongeveer een jaar of vier zijn) verkeren regelmatig in wat we een 'essentiële staat' noemen: een ervaring van éénheid en onafgescheidenheid.

Stel je nou eens voor dat de moeder van de baby het lastig vindt om continu beschikbaar te zijn voor haar kindje. Ze gaat zich akelig of boos voelen, telkens als de baby aandacht wil. Het kindje voelt dit haarfijn aan, zelfs als z'n moeder er niets over zegt.

Omdat het kind zo afhankelijk is van z'n ouders, is er maar één conclusie die het kan maken: 'ze wil me niet, dus er zal wel iets mis zijn met mij'.

Om onszelf te beschermen tegen de enorme, ondraaglijke pijn van zo'n conclusie, hebben we een prachtige, wonderbaarlijke mogelijkheid gehad. We hebben allemaal, zonder onderscheid, een ego gecreëerd.

Je zou het ego kunnen omschrijven als een krampachtige structuur die we allemaal maken om pijn te vermijden. Je creëert spanning in je lichaam en die spanning werkt als een soort van harnas. Je wordt een klein beetje harder, zodat de pijnlijke ervaringen niet meer zo binnenkomen. Als je heel veel pijnlijkheid hebt meegemaakt in je jonge leven, kan het zelfs voelen alsof je een heel kasteel om je heen hebt opgetrokken. Met een brede slotgracht en metersdikke muren (met schietgaten!) .

Het leven raakt je niet meer, en jij trouwens het leven ook niet.

Nou heeft het ego een slechte naam gekregen - en niet alleen in spirituele kringen. Maar kijk eens wat het voor je heeft proberen te doen! Dit prachtige, precies op jouw situatie toegeruste construct is er 100% aan gecommitteerd om het leven minder akelig te maken voor je. En dat heeft fantastisch gewerkt; je hebt je jeugd overleefd. Het is denk ik belangrijk om dit deel van jou te erkennen voor wat het heeft gedaan, en het niet zomaar bij het grofvuil te zetten.

In Tantra zien we het ego zelfs als noodzakelijk voor je spirituele ontwikkeling. Het ego helpt je namelijk om te onderscheiden. Bijvoorbeeld om te het verschil te ervaren tussen wat in je en wat buiten je plaats vindt. Om het verschil te kunnen weten tussen een gedachte, een emotie of een fysieke sensatie, heb je onderscheidend vermogen nodig.

Door je ego kan je je ervan bewust zijn dat je bewust bent. Een baby die alsmaar in een staat van éénheid uithangt, kan dat niet. Die heeft geen zelf-reflecterend vermogen.

Nou heeft het ego ook weer niet voor niks een slechte naam gekregen. Het maakt dat je die staat van éénheid, waar je als klein kindje mee in contact was, niet meer ervaart. Je bent niet meer één met het goddelijke, maar een afgescheiden entiteit. Niet 'gewoon een beetje' afgescheiden trouwens... het kan soms zelfs voelen alsof je een klein, kwetsbaar eilandje bent in een totaal overweldigende, vijandige wereld.

Op een gegeven moment in je leven ga je jouw ego harnas ervaren als te beperkend. Bijvoorbeeld op het moment dat je telkens weer in dezelfde shit belandt met je partner. Of omdat je niet goed in je vel zit op je werk. Je zit in een situatie die niet meer houdbaar is voor je. Je realiseert je dat je niet voldoende bent uitgerust om hier verandering in te brengen. Dat is een moment waarop je zou kunnen kiezen voor therapie of Tantra.

--- Tekst gaat verder onder de afbeelding ---

Ardhaneswara Earth - Sky, door Atelier Aandacht.

Wat gebeurt er als je groeit?

Groei betekent dat je je gaat openen. Je opent je voor nieuwe inzichten, nieuwe gevoelens, nieuwe mogelijkheden. Op het moment dat je je opent, open je je niet alleen voor de schoonheid en de goedheid van het bestaan. Je opent je ook voor alle krampachtigheid die ligt opgeslagen in je ego structuur. Je gaat zien wat je allemaal hebt gemaakt van jezelf en de wereld om je heen.

Spiritueel werk kan daarom, zeker in het begin, voelen als een 'mixed blessing'. Het is enerzijds heel bevrijdend om te zien wat er allemaal vlak onder de oppervlakte verborgen zat. Iets in ons hart houdt heel erg van de waarheid en zal daar blij van worden.

Tegelijkertijd is het soms ook zo akelig om te zien hoe afgesneden je bent geweest. Hoeveel pijn er nog is, die je al die tijd geprobeerd hebt niet te voelen.

Voelen én aanwezig blijven

In Tantra beoefen je om je vrije stroom meer toe te laten. En dat is precies dat wat je ego probeert te voorkomen.

Terecht, trouwens. Het ís ook spannend, soms zelfs doodeng, om al die dingen te gaan voelen. Daarom is een groot deel van onze beoefening ook gericht op het vergroten van je aanwezigheid en bewustzijn. Samen met de vriendelijke kracht van je aanwezigheid kan je leren om de pijnlijkheid van het bestaan eenvoudig te nemen zoals het zich aandient. Om je boosheid, verdriet of onmacht te ervaren zonder dat je er mee down gaat of ze hoeft uit te acten op anderen of de wereld om je heen.

De intensiteit van je ervaringen wordt zeker niet minder sterk naarmate je groeit. Maar je kan het wel steeds beter hebben. 'It hurts you more, but it bothers you less', zei een therapeut laatst.

Groei vindt plaats door therapie te volgen, door te mediteren, mindfulness of Tantra te beoefenen - of iedere andere stroming te volgen die je in een veilige setting net buiten je comfortzone brengt. Maar groei vindt ook plaats zonder dat je ook maar iets doet in die richting. Je zal bijvoorbeeld merken dat je ook groeit door van baan te veranderen, door een kind te krijgen, door het samenzijn met je geliefde, doordat iemand in je omgeving sterft...

Het hele leven is één doorgaand proces van groei, of je nou iets doet om dat proces te versnellen of niet.

Is er wel iets te verbeteren?

Tantra is geen therapie. Het is een spiritueel pad - en dat gaat verder of voorbij aan therapie.

In therapie is er een doel. Als je naar een therapeut gaat, kom je daar om iets op te lossen wat je dwars zit in je leven. Samen werk je toe naar een situatie waarin je dit aspect van je leven weer goed kan 'handelen'. Soms betekent dat dat je een steviger zelfbeeld creëert: een steviger ego construct, waarmee je beter kan functioneren in de maatschappij.

Therapie kan je ook helpen om beter te functioneren in Tantra retraites. Als er veel onverwerkte pijn in je is, kun je gevaar gaan zien, ook op plekken waar het helemaal niet speciaal gevaarlijk is. En om je te kunnen openen, is het belangrijk dat je je veilig voelt, óók intern. In een Tantra retraite is het belangrijk dat jij voelt waar je grenzen liggen en dat je je daarover uitdrukt. Als het goed is, word je daarbij geholpen en gesteund door je Tantra leraar. Maar soms - als het echt een issue voor je is - wil je gewoon eerst in de veilige setting van therapie onderzoeken hoe je dit kunt doen.

In Tantra proberen we niets op te lossen. We zien ieder mens als precies goed, al helemaal heel. Je hoeft niks te verbeteren aan jezelf omdat je al goddelijk bent. Dat is niet iets wat je direct 'weet' als je Tantra gaat doen. Het is iets wat je na een tijdje waarschijnlijk vaker zult gaan ervaren.

De weg daar naar toe?
Die ligt in alles wat jij, god, ervaart.