Naar aanleiding van het programma B&B Vol Liefde vroeg Jasper Leegwater ons op radio 3FM wat de betekenis van tantra is. Onze korte samenvatting van nog geen 2 minuten kun je hier beluisteren.
Het is een interessant onderzoek hoe je in de complexe mediawereld in korte tijd toch iets over kunt brengen, wat mensen misschien kan raken en uitnodigen tot verkennen of verdiepen van tantra.
Over de betekenis van tantra schreven we ons boek Tantra, het geheim van de liefde (2019), dat intussen bijna aan de zesde druk toe is. Die zesde druk gaan we iets wijzigen en aanvullen. In deze blog hierover een voorbeschouwing.
De afgelopen jaren hebben we nog iets duidelijker uitgewerkt dat het er niet om gaat om de waarheid over tantra te ontdekken, maar om vrij en verbonden te kunnen bewegen in de verschillende betekenissen van tantra. Deze blog is een uitnodiging om dit bewegen te onderzoeken.
Regelmatig zijn mensen op zoek naar de ware tantra of hebben min of meer onbewust zich een mening gevormd over wat tantra zou kunnen zijn. We hebben ontdekt dat waarheid eigenlijk een heel lastig begrip is, omdat het snel tot misverstanden en meningsverschillen leidt. Wat wij in tantra ontdekt hebben is dat het mogelijk is om in vrijheid én verbinding te leren bewegen in de verschillende betekenissen van tantra, en dat begint met een nieuwsgierig onderzoek wat jouw huidige betekenis en mening is, hoe je daarin misschien vast zit, en hoe je daarin kunt leren bewegen.
De rode draad hierin is dat we in tantra elke ervaring (dus ook seksualiteit maar niet exclusief seksualiteit), verbinden met meditatie: een actieve vorm van nieuwsgierig onderzoek in het dagelijks leven.

De waarheid van een dominee en tantrische lama

Eerst wat voorbeelden over hoe dat vast zitten in waarheid eruit kan zien.
Toen Jan een jaar of veertien was, kwam hun gereformeerde dominee bij hun thuis in Zierikzee op bezoek. Hij stelde voor een open gesprek te voeren over het geloof. Jan vroeg of een open gesprek betekende dat hij ook van mening zou kunnen veranderen? Dat bleek niet zo te zijn.
Bij een van onze jaarlijkse Tantra festivals organiseerden wij een forumdiscussie. Een van de deelnemers was een Tibetaanse lama in monnikspij. Hij stelde dat tantrische leringen geheim zijn, en dat het woord tantra in het Westen niet gebruikt zou mogen worden. Zo heeft het tantrisch boeddhisme soms een nadruk op de eigen waarheid die vergelijkbaar is met onze gereformeerde dominee.
In de forumdiscussie op ons festival zaten naast de lama een tantramasseur, een Biodanza docent, een seksuoloog en enkele tantratrainers. In het gesprek kwamen verschillende betekenissen van tantra aan de orde, het ging over erotische massages, liefdevolle aanraking en mindful seksualiteit en over authentieke tantra en neo-tantra.
De lama zei aan het einde van de discussie dat hij geraakt was door het gezamenlijke gevoel van liefdevolle aandacht dat aanwezig was bij de forumdiscussieleden en de zaal. Het bleek mogelijk te zijn om vrij te bewegen in de verschillende betekenissen van tantra en met elkaar in verbinding te blijven.

Bewegen in de betekenis van woorden

Zowel inzichten uit het boeddhisme als recente studies in de psychologie en neurowetenschappen laten zien dat we een sterke neiging hebben om vast te gaan zitten in onze eigen waarheid. We gaan uit van onze eigen primaire emoties, verzinnen vervolgens de rationele argumenten hierbij om ons te verdedigen en gaan de strijd aan met andere meningen. Dat leidt tot ruzie in relaties, polarisatie in onze samenleving en oorlogen tussen naties. We zien in onze samenleving een tweedeling van ons bewustzijn, met enerzijds een groot geloof in de kracht van het rationele denken, en anderzijds bijvoorbeeld in de spirituele wereld veel nadruk op emoties en gevoel. Die werelden vinden elkaar zelden.
Wij hebben op basis van uitgebreide studie van boeddhisme, neurowetenschappen en onze eigen ervaring en onze trainingen een driedeling van ons bewustzijn ontwikkeld: rationeel denken vanuit het hoofd, zachte gevoelens (zoals liefde) vanuit het hart en heftige emoties (zoals boosheid, jaloezie en irritatie) vanuit de onderbuik.
Je kunt je dit voorstellen als een lijn waarop je vast kunt zitten of kunt leren bewegen. In onze cultuur zien we een sterke voorkeur voor het rationele denken, tegelijkertijd worden primaire emoties sterk uitgeleefd. In de spirituele wereld is er juist weer een sterke voorkeur voor het voelen, maar wordt dat ook verward met de emoties. Ook worden mensen in de spirituele wereld soms gestimuleerd om ‘uit hun hoofd te gaan’.
Onze ontdekking is dat elke voorkeur leidt tot vast zitten op een punt op de lijn, waardoor je de verbinding met de andere aspecten van je bewustzijn kunt verliezen en daarmee ook de verbinding met anderen kunt verliezen.
Het is de uitdaging om op elk punt van de lijn in verbinding te kunnen staan met alle andere aspecten die te ervaren zijn op deze lijn.
De liefde van het hart wordt veel intenser als deze verbonden wordt met de levensenergie van de buik en de helderheid van het hoofd.
Het denken van het hoofd wordt helder als dit verbonden wordt met de zachtheid van het hart en de levensenergie van de buik.
En de levensenergie van de buik krijgt die unieke mix van kracht en kwetsbaarheid als deze verbonden wordt met de zachtheid van het hart en de helderheid van het hoofd.

Probeer nu zelf uit op welke positie op de lijn je meestal staat, en kom vervolgens in beweging en ga in gesprek met jezelf en/of anderen om zo te ontdekken hoe bevrijdend het is om op elk punt van de lijn te kunnen bewegen.

Bewegen in de betekenis van tantra

Dit bewegen in de betekenis van woorden kun je op veel gebieden toepassen. Het is een beweging van de dualiteit van goed of fout, waar of onwaar naar de non dualiteit van nieuwsgierigheid en waarachtigheid. Zo kun je ook leren bewegen in de betekenis van tantra. Er zijn vormen van tantra die meer op seksuele lust gericht zijn, vormen die meer op meditatie en liefde gericht zijn en vormen die meer op studie en zelfkennis gericht zijn. Je kunt nu onderzoeken wat voor jou de betekenis van tantra is op de volgende lijn:

Ook hier kun je door meditatie en diepgaand onderzoek gaan ontdekken hoe je vrij kunt leren bewegen op de lijn en op elk punt van de lijn in verbinding kunt staan met alle andere aspecten die te ervaren zijn op deze lijn. Je kunt ontdekken dat je zo een totaal andere betekenis en beleving van seks, liefde en zelfkennis kunt krijgen, waarin veel meer verbinding met jezelf en de ander mogelijk is.
In onze relatiesessies en workshops laten we mensen op deze lijn staan en vervolgens vertellen hoe het is om daar te staan, wat ze daarin voelen en ervaren. Door naar elkaar te luisteren, ontdekken ze dat er meerdere betekenissen mogelijk zijn. Vervolgens is de uitnodiging om te gaan bewegen langs deze lijn, en zowel vanuit je emotie, je gevoel als je denken te ervaren wat je daarin tegenkomt. En vervolgens op een andere plek te gaan staan, en opnieuw te vertellen hoe het daar is. Het is boeiend om dan te zien hoe deelnemers ontdekken hoe vast ze eigenlijk zitten in een bepaalde waarheid over tantra en hoe ze in eerste instantie de neiging hebben om anderen te overtuigen. Maar door letterlijk in beweging te komen, ontdekken ze dat ze hun eigen waarheid kunnen loslaten, en dat het bevrijdend, ontroerend en verbindend is om zo nieuwsgierig op onderzoek te gaan vanuit waarachtigheid. Probeer dat nu zelf ook uit.
Liesbeth Dollekamp beschrijft haar ervaring in onze training hiermee als volgt: “Het besef dat ik langs ‘de lijn’ kan bewegen geeft vrijheid. Er is niet een fixed mindset, maar het geeft de mogelijkheid om situaties steeds opnieuw vanuit verschillende perspectieven te bekijken. Hiermee de balans te zoeken, zodat liefde en flow ontstaat. Ik oefen al met meditaties en visualisaties, maar de oefening om je te plaatsen op de lijn ga ik er zeker aan toevoegen. Dit geeft zo’n helder en duidelijk inzicht in waar je staat en laat zo mooi zien en voelen dat je kunt verplaatsen, dat niets hoeft vast te staan.”

Tantrische ethiek

Als het dan niet meer over goed of fout en waar of onwaar gaat, hoe zit het dan met tantrische ethiek? Kun je zomaar alles doen? Nee, dat is een misverstand. In het dagelijks leven zal het nog veel over goed of fout en waar of onwaar gaan, en zijn er regels en afspraken om te volgen. Én het is mogelijk om daar steeds vrijer in te worden. Door training in actieve tantrische meditaties kun je leren bewegen in de betekenis van woorden, zoals hier in de betekenis van tantra. Zo kun je onderzoeken hoe je vast kunt zitten in je eigen waarheid en hoe je vervolgens kunt leren bewegen vanuit een doorvoelde belichaamde ervaring van waarachtigheid. Het vraagt veel oefening om vanuit deze meditatieve liefdevolle aandacht vrij te kunnen bewegen en leven in het dagelijks leven.
De interessante paradox van deze vrijheid is dat je dan juist echte keuzes kunt gaan maken in afstemming met je omgeving. Zo kiezen wij om in onze trainingen en festivals wel oefeningen te doen met seksuele energie, maar geen seksuele handelingen, om zo een veilige setting te creëren. Niet vanuit een normatief goed of fout, maar vanuit een doorvoelde bij ons passende keuze.