Op 1 juli 2024 is na een lang traject de nieuwe wet seksuele misdrijven doorgevoerd. De wet wordt ook wel de ‘consentwet’ genoemd. Waar voorheen iemand alleen veroordeeld kon worden voor seksueel misbruik als er aantoonbaar sprake was van dwang, kan iemand onder de nieuwe wet ook worden veroordeeld als er aantoonbaar sprake is van geen consent. De wet maakt dus onderscheid tussen ‘dwang’ en ‘geen consent’. Hoewel er bij dwang per definitie geen consent is, bestaan er ook veel situaties zonder consent waarbij er geen dwang wordt gebruikt. Met de verschuiving naar de mate van consent is er meer aandacht voor de ervaring van het slachtoffer in plaats van de intentie en acties van de dader. Met de uitbreiding van de wet komt de wetgeving nog dichter bij één van de meest intieme en persoonlijke aspecten van ons leven. Moet je nu ineens, na 20 jaar samenzijn, iedere keer toestemming vragen als je zin hebt in seks?

Als Stichting TantraWijzer hebben we onderzocht wat de nieuwe wet inhoudt, en wat dit kan betekenen voor tantra professionals. Maar we keken ook naar de vraag wat tantra kan betekenen voor bewustwording rond seksualiteit en dynamieken die daarin spelen. Kan intimiteit nog steeds spontaan zijn? En mag je als mens nog fouten maken, elkaar soms een keer niet goed begrijpen?

Wat staat er in de nieuwe wet?

Breder inzetbaar en zwaardere straffen

Met de nieuwe wet zijn de straffen voor seksueel misbruik zwaarder geworden. De aanpassingen zorgen verder dat de wet breder inzetbaar is. Bijvoorbeeld als het gaat om misbruik en intimidatie in de openbare ruimte of online. Ook moet de wet de drempel om aangifte te doen verlagen. Het is bij aangifte bijvoorbeeld niet meer nodig om aan te tonen dat iemand opzettelijk heeft gehandeld, en of daarbij dwang is gebruikt. Maar de nadruk ligt op het slachtoffer, en of de dader had kunnen weten dat de intieme handelingen ongewenst waren. De aandacht verschuift van opzet naar schuld.

Opzet of schuld

Wanneer je opzettelijk misbruik pleegt, dan handel je om de ander schade toe te brengen. Je bent je ervan bewust dat de ander niet wil wat jij wilt en je gebruikt een vorm van dwang om de ander te krijgen waar je haar of hem wilt hebben.

Maar iemand kan ook schuldig zijn aan misbruik als er geen opzet of dwang in het spel is, maar er wel herkenbare signalen waren dat het handelen ongewenst was. Wanneer iemand passief wordt of bevriest tijdens het vrijen kan dat een teken zijn dat iemand dit eigenlijk niet wil. Dit hoeft niet direct schadelijk te zijn, maar als het niet wordt gesignaleerd en men gaat verder, dan kan het een traumatische ervaring worden. Door deze signalen niet te herkennen, en onvoldoende af te stemmen, kun je de ander dus beschadigen.

De nieuwe wet heeft niet als insteek om al deze gevallen tot een rechtszaak te laten leiden, maar hoopt meer bewustzijn te creëren waardoor mensen bij twijfel eerder checken ‘wil jij dit ook?’. Hierdoor maak je meer ruimte om ‘nee’ te zeggen, of ‘weet ik niet’, en samen een stapje terug te doen om opnieuw een vorm van verbinden te vinden waar je je allebei fijn in voelt.

Bewijslast

Maar wat als het mis gaat? Kunnen we elkaar nu ineens laten opsluiten voor iedere keer dat een vrijpartij niet helemaal ging zoals we zouden willen?

Het bewijzen van seksueel misbruik is altijd ingewikkeld geweest, en dat zal met de nieuwe wet niet veranderen. Hoewel het niet meer nodig is om aan te tonen dat er sprake was van dwang, zal je wel moeten kunnen bewijzen dat de situatie heeft plaatsgevonden. Omdat het vaak gaat om een privé situatie zonder getuigen kan dat snel het woord van de één tegen de ander worden.

Hoewel het goed is dat de nieuwe wet de drempel verlaagt om actie te ondernemen, lijkt het alsof het traject na bijvoorbeeld een aangifte nog steeds erg moeizaam en intensief blijft. We hopen dat het vooral helpt miscommunicatie te voorkomen, en een ruimte te creëren waarin iedereen zich vrij voelt om in gesprek te blijven over wat je wel en niet wilt, en het met elkaar te bespreken wanneer iets niet helemaal goed voelt.

Wat kan tantra betekenen?

Wetgeving werkt natuurlijk pas achteraf, en weinig mensen zullen een wetboek in de slaapkamer leggen om na te slaan hoe het ook alweer zit. Er is dus meer dan alleen een wet nodig om dit bewustzijn te creëren. Omdat je in (neo)tantra vaak leert over het voelen en communiceren van je wensen en grenzen en om naar de signalen van de ander te luisteren, geloven we dat hier een mooie rol ligt voor het tantra werkveld.

Sterker nog, de maatschappelijke ontwikkelingen die tot de nieuwe wet hebben geleid zijn al jaren onderwerp van gesprek in het tantra veld. Vraagstukken over consent, grenzen en afstemming komen regelmatig voorbij. Soms uitvergroot, soms tot in de kleinste subtiliteiten.

Mensen die de neiging hebben om op te gaan in hun eigen verlangens en daarin de afstemming met de ander kunnen verliezen, leren in tantra om ook te blijven luisteren. Je kan leren om je verlangen te voelen (en het verlangen wat daarachter zit) zonder dat dit meteen door een ander beantwoord hoeft te worden.

En heb je moeite met het aanvoelen of uitspreken van je eigen wensen en grenzen, laat je je snel door een ander overdonderen? Dan kan je in een tantraworkshop of – sessie oefenen met het voelen en communiceren van wat jij wilt. Veel tantraworkshops bevatten oefeningen in consent, waar je op een speelse manier leert afstemmen en verbinden. Wat in het begin soms een beetje geforceerd kan voelen, maar na wat oefenen wordt het vanzelf natuurlijker en meer spontaan. Een veel gebruikte vorm onder tantra professionals is het Wheel of Consent van Betty Martin.

Uiteindelijk kun je in tantra ontdekken en ervaren dat je zo diep in verbinding bent met ‘de bron’ dat afstemmen in woorden steeds minder of nauwelijks meer nodig is. Je bent stevig verankerd in jezelf en voelt daardoor als vanzelf aan wat passend en voedend is voor jou en voor de ander. En mocht dat op een gegeven moment niet meer zo voelen, dan communiceer je dat, verbaal of non-verbaal of beweeg je weg. In dit alles zul je vanzelf in de intieme sfeer mensen opzoeken die er ook zo instaan.

Wat betekent de nieuwe wet voor tantra professionals?

Het is lastig inschatten welke impact de nieuwe wet zal hebben op eventuele rechtszaken tegen tantra professionals. Tantra bevindt zich juridisch gezien in een grijs gebied. Het wordt soms onder de noemer sekswerk geschaard, en soms als therapie gezien. Maar je kunt tantra ook plaatsen onder religie, educatie, yoga of vrijetijdsbesteding.

Wanneer tantra als therapie wordt behandeld, dan zal bij seksueel contact tussen professional en cliënt of ander grensoverschrijdend gedrag eerder over opzet dan over schuld gesproken worden (zie boven). In een therapeutische context wordt uitgegaan van een machtspositie van de therapeut boven de cliënt. Van therapeuten wordt verwacht dat zij zich bewust zijn van machtsdynamieken. De cliënt is ‘toevertrouwd aan de zorg’ van de therapeut. In dat geval worden intieme of seksuele handelingen gezien als ontucht. En ontucht is per definitie niet toegestaan.

Van een tantra professional die niet-therapeutische sessies of workshops aanbiedt kan verwacht worden dat die zich bewust is van consent, trauma-reacties, en signalen die kunnen wijzen op niet-vrijwillig handelen van een cliënt of deelnemer. Dus ook zonder opzet zal er mogelijk eerder sprake van schuld zijn.

De meeste professionals zijn alert op een mogelijke bevriezingsreactie, en zullen regelmatig inchecken of iemand ok is. Maar hoe herken je een zogeheten ‘fawning’ reactie, waarbij iemand actief signalen van goedkeuring geeft voor iets wat zij/hij niet wil, om er maar zo snel mogelijk van af te zijn? En hoe houd je in een workshop de interacties tussen deelnemers onderling veilig?

Dit zijn vragen waar een wet niet direct antwoord op heeft, maar die we als professionals onderling wel aan elkaar blijven stellen. Zo houden we elkaar scherp en blijven we als werkveld ontwikkelen.

Risico voor professionals

Een punt dat vaak onderbelicht wordt, maar regelmatig voorkomt, is ongewenst gedrag richting tantra professionals. Veelal bij één-op-één sessies. Vanaf het eerste contact (‘als je mijn ballen niet masseert begrijp je niet wat tantra is’) tot en met grensoverschrijdend handelen tijdens de sessie. Door het beeld wat sommigen van tantra hebben trekt het ook mensen aan met verlangens die niet aansluiten bij wat een tantra professional aanbiedt, of mensen die hun verlangens en goede intenties niet op een passende manier weten te uiten.

De uitdaging en kracht van een professional zit erin iemand daar goed doorheen te begeleiden, of tijdig te signaleren wanneer een persoon niet aan het juiste adres is. Echter ligt hier ook een verantwoordelijkheid bij de cliënt, en zijn vooroordelen over tantra nooit een excuus voor grofheid of grensoverschrijdend gedrag.

Het zou mooi zijn als met de ontwikkelingen in de wet, en bewustwording in de samenleving, reacties als ‘ja, maar je biedt tantra aan, dan vraag je er ook wel een beetje om’, ook tot het verleden gaan behoren. Hier zullen we ons als Stichting TantraWijzer voor blijven inzetten.

Het einde van spontaniteit in intimiteit?

Uit reacties op de nieuwe wet blijkt dat sommige mensen vrezen dat dit soort wetgeving de spontaniteit uit intieme contacten haalt. Alsof je voor iedere vrijpartij toestemming moet vragen en een contract moet tekenen.

Het communiceren over verlangens en grenzen kan, zeker als je dat niet gewend bent, in het begin wat ongemakkelijk voelen. Het kan je onzeker maken (‘Mag ik dit wel vragen?’, of ‘Vindt mijn partner me nog wel leuk als ik nee zeg?’). Maar met wat oefenen wordt het vanzelf natuurlijker, en als je elkaar al wat beter kent, ontwikkel je een gedeelde taal en zal het niet altijd in woorden hoeven.

En willen we in intimiteit niet juist ook dichter bij elkaar komen? Inclusief de grenzen die we hebben, want ook die zijn deel van ons. Het kunnen begrijpen van hoe de ander zich voelt, waar iemand zich bevindt, kan helpen om met elkaar te verbinden. En net even dat moment van afstemming kan veel betekenen in het losmaken van onbewuste spanning, of iemand helpen zich echt voor jou te openen.

Die keuze mag je zelf maken. Je kan het zien als het einde van spontane intimiteit, of als een uitnodiging om op een speelse manier af te stemmen en te verbinden op een niveau waarop je je allebei volledig vrij, veilig, en aanwezig kan voelen.

Mag een mens nog fouten maken?

We blijven mensen en soms maken we een verkeerde inschatting, of doen we iets waar we achteraf spijt van hebben. Het mysterie wat de ander is, is deels ook wat het verkennen van relaties zo inspirerend maakt. Maar hoe meer je bewust bent van de (mogelijke) impact van je handelen, hoe beter je op een verantwoordelijke manier keuzes kan maken. En iedere fout, zeker iets waarbij je een ander schade kan toebrengen, heeft gevolgen.

Zeker voor ons als tantra professionals is dit iets om ons bewust van te zijn. Vanuit TantraWijzer organiseren we intervisie waar we casussen bespreken die we tijdens ons werk tegenkomen. Ook delen we een ethische gedragscode op basis waarvan we elkaar kunnen aanspreken. En veel professionals blijven zich bijscholen en werken steeds meer trauma-geïnformeerd.

Zo blijven we groeien, komen we dichter tot onszelf en tot elkaar, zonder de speelsheid uit het oog te verliezen, en met zorg voor de kwetsbaarheid in elkaar.

Bronnen/Meer informatie

Overheidscampagne Met elkaar trekken we de grens

Over het wetsvoorstel

Publicatie wet

Uitspraak rechtszaak tegen tantramasseur in 2019

Wheel of Consent