* Tantrika = beoefenaar van tantra, een oosterse spirituele levensvisie

Je zit midden in een intense tantraretreat. Je bent net met een willekeurige andere deelnemer op een eilandje van twee matten terechtgekomen. Dat eiland is voor het komende uur jullie ‘speelveld’. Jullie gaan een oefening doen die ik ‘open space’ noem. Hierbij ben je gedurende een bepaalde tijd zonder woorden samen in een afgebakende ruimte en laat je je meevoeren in dat wat zich aandient. Mogelijk blijven jullie daarbij allebei op jezelf, maar het kan ook dat er interactie ontstaat: oogcontact, fysiek contact… Zoals altijd in mijn workshops is er de mogelijkheid om stop te zeggen of een time-out te nemen. Maar vooralsnog is de uitnodiging om er in te stappen en er in te blijven, zónder dat jullie van te voren bespreken wat je wel en niet zou willen in het contact.

Eerder dat weekend heb je verschillende andere meditaties en oefeningen gedaan, vooral in het kader van Wheel of Consent*. Daar was de samenzijn-tijd korter en was er alle ruimte om te praten over ieders wensen en vooral ook grenzen. Zo werden er dingen benoemd als: ik wil niet dat er kleren uitgaan, ik wil niet dat het seksueel wordt, ik wil niet dat je aan mijn voeten zit, ik wil niet dat je me pijn doet. Het benoemen van dit soort grenzen zorgt bij de meeste mensen voor een zekere veiligheid, waardoor ze in interactie met de ander kunnen gaan.

Maar nu zit je dus aan het begin van een meditatie waarbij de uitnodiging is om niet over grenzen te praten maar te vertrouwen dat het allemaal oké gaat zijn.

Kan dat? Kan dit wel veilig zijn? Is het verantwoord om zo’n meditatie in een training te begeleiden?

Voorbij de grenzen?

Al heel wat jaren gebruik ik in workshops en trainingen het Wheel of Consent. Dat is een mooie methode om je wensen en grenzen in het (fysieke) contact met anderen te onderzoeken. Je leert voelen en uitspreken wat je wel en niet wilt en je leert om tijdens de oefening of meditatie te blijven voelen of het nog steeds allemaal oké is. Tegelijkertijd ben je met iemand samen die datzelfde doet en samen respecteren jullie elkaars grenzen. Met het Wheel leer je hoe je een ander kunt ontmoeten binnen werkelijk consent (overeenstemming).

Na een aantal jaar werken met het Wheel merkte ik dat ik, naast de voldoening die het gaf, ook iets miste. Ook zocht ik naar de link tussen het Wheel en tantra. Al doende ontdekte ik dat het Wheel een hele zinvolle voorbereiding op tantra is én dat je met tantra vervolgens ook voorbíj het Wheel kunt gaan.

Ik heb grenzen nodig

Om te begrijpen hoe dit werkt, moeten we even een stapje naar achteren doen en kijken vanuit welk kader de meeste mensen (onbewust) leven.

De meeste mensen identificeren zich met wat we ook wel de bodymind noemen: hun gedachten, emoties, zelfbeelden, overtuigingen. Hierbij kan het eigenlijk niet anders dan dat zij zichzelf als een individueel en afgescheiden wezen ervaren. Ik ben Wendy en jij bent Marietje of Pietje en wij zijn verschillende wezens met verschillende gedachten, emoties, rollen etc.

Als je de wereld vanuit dit paradigma ervaart, is het logisch dat je grenzen nodig hebt. Deze staat van zijn gaat immers heel gemakkelijk samen met een vorm van (meestal onbewuste) angst. Angst dat een ander bijvoorbeeld niet het beste met jou voorheeft, angst dat jou leed aangedaan kan worden. Deze angsten kunnen voort zijn gekomen uit traumatische ervaringen, welke we overigens bijna allemaal in meer of mindere mate hebben opgedaan in ons leven.

Essence Nature

Op het tantrapad, net als in vele andere spirituele stromingen, realiseer je je echter op een bepaald moment dat jij niet die bodymind bent. Je realiseert je dat je je essence nature bent (kern, ware zelf, in boeddhisme juist de no-self genoemd). Dat is jouw werkelijke kern waar er helderheid, vrijheid, niet-gehechtheid en acceptatie is. Let op: het betekent niet dat je met deze realisatie altijd maar in bliss bent. Het betekent wel dat je kunt zijn met wat er is, ongeacht wat de omstandigheden zijn. En als je voelt dat je je grenzen aan moet geven, dan doe je dat.

In deze staat van zijn is er als vanzelf verbondenheid met alles en iedereen om je heen. In wezen bestaat er namelijk geen afscheiden zelf. In je essence nature ben jij bewustzijn en dat is hetzelfde bewustzijn dat ook in alle andere mensen en dingen zit.

Ik ben grenzeloos!

Als je het grootste deel van de tijd in je essence nature kunt rusten (dus óok als er mensen om je heen zijn die je triggeren of als de omstandigheden zogenaamd niet ‘ideaal’ zijn), krijgen wensen en grenzen een andere lading.

Wensen worden waarschijnlijk steeds minder belangrijk. Je bent namelijk steeds minder gehecht aan hoe de dingen zouden moeten zijn. Je accepteert de werkelijkheid zoals het is, wat overigens niet wil zeggen dat je een passief wezen wordt. Je zult nog steeds regelmatig in actie zijn, maar je weet wel dat jij de precieze uitkomst van je handelen niet kunt controleren. Verder hoeft het in deze staat van zijn niet meer allemaal om ‘jou’ te draaien omdat je geen afgescheiden JIJ meer ervaart.

Als het gaat om je grenzen hoef je niet meer de hele tijd bezig te zijn met wat die grenzen zijn. Vanuit een natuurlijke impuls voel je heel goed aan wat oké is en wat niet en daar kun je op een passende manier op reageren. Richting een ander ben je als vanzelf respectvol. Niet vanuit een brave moraal, maar omdat het je nu eenmaal vanuit je kern een natuurlijk verlangen hebt om het goede voor alles en iedereen te willen en niemand te willen schaden.

Het interessante is dat mensen jou mogelijk ervaren als iemand die duidelijke grenzen heeft en de grenzen van anderen goed respecteert, terwijl je jezelf als grenzeloos ervaart. Niet grenzeloos in de zin van losbandig, een kenmerk dat nog wel eens op tantra wordt geplakt, maar vanuit een eenheidservaring met alles en iedereen. In een staat van eenheid zijn er op een bepaald niveau geen grenzen. En als ze er wel zijn, dan is daar helderheid over.

Niet voor beginners!

Je moet begrijpen dat een ‘open space’ meditatie zoals hierboven beschreven niet aan te raden is voor een beginnersworkshop. Zeker als er van te voren geen grenzen afgesproken worden, is de meditatie alleen geschikt voor mensen die al geoefend hebben met het voelen, aangeven en respecteren van wensen en grenzen.

Waarom ik die keuze maak? Omdat de meeste volwassenen zoals gezegd in de illusie van de bodymind leven. Ze hebben verlangens, ze hebben aversie, ze dragen trauma met zich mee, ze hebben angsten en ze identificeren zich ook helemaal met dit alles. Wat ze voelen of denken is wáár. Dit leidt per definitie tot een zeker gevoel van afgescheidenheid.

Als dit je leefwereld is, is het nodig dat er communicatie is, dat wensen expliciet gemaakt worden en dat grenzen benoemd worden. Alleen dan kan er innerlijke veiligheid en ontspanning komen en op basis daarvan hopelijk ook ontspannen contact. Zoals gezegd kan het Wheel of Consent hier heel nuttig bij zijn.

Voorbij het Wheel

Echter, ik geloof dus niet dat het Wheel het eindpunt is en dat het altijd maar nodig is om wensen en grenzen te benoemen. Hoe langer je het spirituele pad bewandelt en hoe meer je rust in jouw essence nature, hoe meer er een innerlijk kompas helder wordt. Met dat kompas voel je heel goed aan wat wel en niet resoneert of klopt voor jou. Hier ben je vanuit een natuurlijke impuls respectvol naar alle levende wezens om je heen. In deze staat van zijn kun je, zeker in de veilige bedding van een retreat maar uiteindelijk in íedere situatie, een ander op een diep niveau ontmoeten zonder dat er van te voren van alles besproken en veilig gesteld moet worden.

Geen zwart-wit verhaal

Weet wel dat dit alles een continu proces is. De werkelijkheid is niet zwart-wit. Dus het is niet zo dat je van de ene op de andere dag helemaal vanuit je essence nature leeft en dat alle blokkades en beperkingen van de bodymind ineens verdwenen zijn. Ga uit van een proces van járen, misschien wel levenslang.

Het is ook niet zo dat je al die tijd een meditatie als hierboven beschreven niet zou kunnen doen. Je kunt ‘m bijvoorbeeld ook doen terwijl je wél van te voren een gesprek hebt over wensen en grenzen. Die vorm is net wat veiliger.

Welke precieze vorm je ook kiest, in een open space wisselen ervaringen van bodymind en essence nature elkaar meestal af. Veel mensen zitten in het begin vol gedachten, oordelen, wensen of angsten. Maar hoe dieper ze in de meditatie zakken hoe meer de smaak van essence nature en de bijbehorende staat van non-dualiteit naar boven komt drijven. Deze ontmoeting met je diepste zelf en daarmee als vanzelf met een ander, kan heel diep raken.

Terug naar de retreat waar ik deze blog mee begon en waar ik de begeleider ben… De meditatie is intussen enige tijd bezig en zoals altijd zie ik in de zaal verschillende dingen op de matten gebeuren. Twee mensen liggen naast elkaar stuurs te staren naar het plafond. Ergens anders buldert een van de twee van het lachen. Twee mensen zijn in een massage terechtgekomen. Weer ergens anders ontstaat een vloeiende dans van lichamen. Ik zie tekenen van vreugde, plezier, pijn, verdriet, weerstand… Een enkele keer is het nodig dat een tweetal even buiten de mat stapt en een kort gesprek met mij heeft. Dan blijkt bijvoorbeeld dat de een worstelt met een teleurstelling over het maatje waarmee men is uitgekomen is en dat de ander een diepe pijn van afwijzing voelt… Soms ontstaat er na zo’n time-out alsnog een flow, maar het kan ook dat het niet meer gaat stromen. En ook dat is goed. Alles is een ervaring en soms is een ‘niet leuke ervaring’ meer waardevol op het pad dan een ervaring met alleen maar bliss. No mud – no lotus…
* Het Wheel of Consent is ontwikkeld door Betty Martin.